Америка Кошмо Штаттарында салык мыйзамдарын бузуу эң оор кылмыш деп эсептелет. Мыйзам бузгандардын жазасы да өтө оор. Мисалы, чуулгандуу мафиоз Аль Капоне салык төлөөдөн качканы үчүн 11 жылга эркинен ажыратылган. Мындан улам суроо туулат, эмне үчүн америкалыктар өз өлкөсүндө салык мыйзамдарын так аткарышат да башка өлкөлөрдө оңой олтоң эле мыйзам бузууларга барышат?
АКШнын Кыргызстандагы элчилиги, сыягы түздөн-түз эле мындай мыйзам бузууга барган. Кеп Американын дипломатиялык миссиясында иштеген Кыргыз Республикасынын жарандары жөнүндө болуп жатат. Чындыгында, элчилик аларга эмгек акыларын төлөп берет, бирок бул төлөмдөрдүн бири дагы Кыргызстандын бюджетине милдеттүү салык жана социалдык төлөм катары түшпөйт.
Учурда АКШ элчилигинде 350-400гө жакын кыргызстандыктар иштешет, алардын ар бири ай сайын 600 доллардан 3000 АКШ долларына чейин айлык маяна алышат. Кыргыз Республикасынын салык мыйзамдарына ылайык, америкалык дипломатиялык өкүлчүлүк жалдаган жергиликтүү персонал үчүн милдеттүү төгүмдөр болуп, айына 650 сом өлчөмүндө салык салынбаган бөлүгүн алып салганда 10% өлчөмүндө киреше салыгы Соцфондго КРдин ар бир кызматкердин эмгек акысынын өлчөмүнөн 27,25% өлчөмүндө (10% жумушчунун эсебинен, 17, 25% жумуш берүүчүнүн эмгек акысынан) салык эсептелет.
Болжолдуу эсептөөлөр боюнча, эгерде иш берүүчүгө эмгек акы төлөө фондусунан төлөнбөсө, орточо эмгек акысы 1500 АКШ долларын (127 954 сом) түзгөн ар бир кызматкерден мамлекетке келтирилген зыяны айына 292 долларды (24 820 сом) түзөт. Натыйжада, бир жылда ар бир кызматкерден 3506 АКШ долларына (298 010 сом) зыян келтирилет. Америкалык дипломатиялык өкүлчүлүктүн жергиликтүү кызматкерлеринин санын эске алганда, салык жана социалдык төлөмдөрдүн толук төлөнбөгөндүгүнөн улам келтирилген зыяндын көлөмү жылына болжол менен 1402 400 долларды (119 204 000 сом) түзүшү мүмкүн.
Ошентип, ачылган фактылар мамлекеттик бюджетке ири өлчөмдө зыян келтирилгендигин жана АКШнын Кыргызстандагы элчилигинин жетекчилиги да, жергиликтүү кызматкерлери да Кыргыз Республикасынын мыйзамдарын тоготпой жаткандыгынан кабар берет. АКШда мындай мыйзам бузуулар үчүн өтө оор жаза берилет деп билсек, бул ирет биз жакында штаттарга көп мүнөздөлүп келген кош стандарттар менен иш алып барып жатабыз деген тыянакка келебиз.
Факты.кж
